Czeladź Wielka – Dorf Tscheletz (1288), Czhelacz (ok. 1300), allodium in Selescowic (1328), in Tschelazen (1332), pago Schelasen (1670), Tschelesen (1687/88), Tschilesen (1787), Gepidau (1937). Przysiółek: Stefanów – Friedrichshof.
Wieś na zachodnim krańcu gminy, położona przy lokalnej drodze, ok. 4 km na północny zachód od Kowalowa. Jest to wieś o rodowodzie średniowiecznym wymieniona w wykazie miejscowości obowiązanych do opłacania dziesięciny biskupstwu wrocławskiemu (XIV).
Niemniej jednak najwcześniej znanym właścicielem majątku w Czeladzi Wielkiej jest rodzina von Schier wzmiankowana w drugiej poł. XVI i pierwszej poł. XVII w., po niej dobro przeszło na Albrechta Wengierskiego.
W XVII-XVIII w. jako właściciel wymieniony jest Adam von Stossel z Głobic, w latach 80-tych XVIII w. - major von Seidel, zaś w latach 1891-1906 – Gottlieb Walter. W 1906 r. majętność kupił Paul Rieger z Naratowa, w rękach tej rodziny Czeladź pozostała do 1945 r. Ostatnią właścicielką była Therese Schack z domu Rieger (1937).
W opisie Zimmermanna z 1787 roku Czeladź była średniej wielkości wsią z folwarkiem, kościołem ewangelickim, szkołą i plebanią. W okresie 1775–1804 przy drodze w kierunku Baranowic funkcjonowała winnica Christopha Rausera. W latach 1765-1787 odnotowano: 10 kmieci, 13-16 zagrodników, 2 wolnych (od pańszczyzny), 6-12 chałupników oraz 4 rzemieślników. Ogółem liczba mieszkańców wynosiła 272 osoby.
W 1845 r. na terenie miejscowości znajdował się pałac z folwarkiem, kuźnia, wiatrak, gorzelnia, browar, młyn konny i 43 domy. Ogólna liczba mieszkańców w tym czasie wynosiła 340 osób, w tym 2 szewców. Wówczas w skład majątku wchodziły folwarki Stefanów (Friedrichshof) i Kruste z owczarnią oraz wieś Baranowice. Podstawę utrzymania stanowiła gospodarka rolna, hodowla owiec i bydła, przemysł browarniano-gorzelniany oraz w niewielkim stopniu rzemiosło. Obecny zespół folwarczny został ukształtowany w drugiej poł. XIX w. Pierwotnie składał się z części gospodarczej i rezydencjonalnej, po której pozostałością jest park ze stawem. Lokalizacja dworu nie jest znana. W południowej części znajduje się duży folwark ze spichlerzem z IV ćwierci XIX wieku, wpisanym do rejestru zabytków.
Obecnie zabudowania folwarczne, zarówno gospodarcze – nieużytkowane, jak i mieszkalne, (zamieszkałe) są w złym stanie technicznym. Teren folwarku jest nieurządzony, niezagospodarowany. Przy południowej granicy historycznego układu, postawione zostały dwa budynki wielorodzinne, niedostosowane do tradycyjnej zabudowy (płaskie dachy). Pozostała zabudowa miejscowości o charakterze mieszkalno–gospodarczym pochodzi ze schyłku XIX i pocz. XX. w. Budynki parterowe, z dwuspadowymi dachami krytymi dachówką ceramiczną. Część północną stanowi zwarta zabudowa zagrodowa skupiona wokół placu utworzonego przez rozwidlenie dróg, na którym usytuowany jest zabytkowy gotycki kościół z XIV wieku. Obecnie pod wezwaniem św. Stanisława Bpa, wpisany do rejestru zabytków dn. 7.12.1960 pod nr 824/810.
Przebudowany został w XVII wieku, restaurowany w 1966 roku, w latach 1520-1945 protestancki. Orientowany, jednonawowy, z węższym kwadratowym prezbiterium, murowany, z przyporami i kwadratową wieżą od zach., o grubych kamienno-ceglanych murach z przyporami, wyżej ośmioboczną. Dachy na nawie i prezbiterium dwuspadowe kryte do niedawna blachą. Brama, ze słupami kwadratowymi z cegły, z gzymsem wieńczącym, pod daszkiem brogowym. Wieża zakończoną spiczaście, nakryta ośmiosłupem pod blachą, pierwotnie krytą gontem, z iglicą zakończoną dwugłowym orłem austriackim. Drewniane polichromowane empory i loża pd. z XVII wieku na drewnianych słupach z zastrzałami. Wewnątrz sklepienia krzyżowe bez żeber, luk tęczowy pełny, loża kolatorska pn. 1759-1769 drewniana rzeźbiona ażurowo. Ołtarz barokowy drewniany polichromowany; ambona z XVII wieku manierystyczna, rzeźbiona polichromowana.
Kiedy powstał pierwszy dom modlitwy w Czeladzi Wielkiej – tego jeszcze nie można udowodnić. Pewne jest, jak podaje pastor Maul w wydawnictwie okolicznościowym na jubileusz 325-lecia powstania kościoła, że nowy dom modlitwy wybudował i ufundował z własnych funduszy dziedzic Siegmund von Schir (Szyr), ówczesny właściciel Czeladzi, Baranowie i Sławęcic. W epigramie pod herbem był napis „Ja Zygmunt Schirr pan Czeladzi i Bronowic wybudowałem i wyposażyłem na nowo tę kaplicę w 1610 r.” Zwrot „na nowo” sugeruje, że już wcześniej stała tutaj kaplica drewniana. „Od tego czasu kościół jest nieprzerwanie złączony patronatem z właścicielami ziemskimi Czeladzi, i od tego czasu tak samo Baranowice do dziś należą do parafii w Czeladzi. Po wielu zmianach właścicieli w 1933 r. patronat przeszedł z właścicieli ziemskich na panią Therese Schack z domu Rieger, małżonkę dr. prawa Hansa Schacka. Kościół doświadczył po nawałnicy wojny 30-letniej, która nawiedziła ten teren w 1624 roku, w 1694 r. gruntownej renowacji którą przeprowadził patron Adam von Stötzel, budowniczy zamku w Czeladzi.” (Guhrauer Anzeiger 30.10.1935)
On też funduje ołtarz i każe wymalować balkony kolorowymi obrazami, które przedstawiają sceny Starego i Nowego Testamentu. W 1750 roku wykonano balustradę loży kolatorskiej z bogato zdobionym drzeworytem warsztatu śląskiego (barok). Drewno o wymiarach 125x460 cm podzielono na trzy pola wydzielone profilowaną listwą. Wewnątrz pełnoplastyczne liście akantu, dębu, kwiaty i drobne owoce. Pod parapetem i w części cokołowej fryz z liści akantu. W części nawowej wykonano barokowe malowidła 32 herbów rodów szlacheckich z XVII i XVIII w. warsztatu lokalnego, chudą temperą. Część z nich została zniszczona przy budowie organów. Ogółem na balkonach (emporach) po obu stronach pozostało 23 tarcze herbowe w otokach stylizowanych liści.
W 1769 roku zostały wybudowane w czeladzkim kościele przez organmistrza Walthera ze Wschowy organy. Niektóre niemieckie źródła podają, że wybudowane zostały w 1784 r., przez organmistrza Wilcke ze Wschowy, a ufundowane przez Johanna von Seydel, wyższego urzędnika królewskiego (Oberamtmann) i używane z pewnością jeszcze w 1935 roku. W 1887 roku odrestaurowano organy przez braci Walter z Góry, a koszt renowacji pokrył dziedzic Czeladzi v. Riben (organy o ręcznej klawiaturze, 10 rejestrów zmian tonów). On też w 1884 roku ufundował dwa nowe dzwony dla tutejszej świątyni.
W 1906 r. właściciel dóbr szlachceckich Naratowa Paul Rieger przejął patronat nad kościołem od właścicieli Czeladzi. To dzięki jego energicznej pomocy zawdzięczamy, to że kościół po ponad 200-letniej zwłoce w 1913 r. został przywrócony do swojego pierwotnego piękna. On też był fundatorem w 1913, 1917 i 1923 roku nowych dzwonów. Po jego śmierci patronką kościoła została jego córka, pani doktorowa Schack. W 1932 roku całą posiadłość Riegerów zakupuje prowincja Śląsk i zasiedla jego większą część, jak pisze w swojej kronice pan Adam Polański.Wówczas duszpasterzem w Czeladzi jest pastor Maul. „Jemu to bardzo leżało na sercu, by w kwietniu tego roku kiedy to po 46 latach pracy w Czeladzi przeszedł na emeryturę, nadal powierzono parafię, z która bardzo się zrósł.” (Guhrauer Anzeiger 30.10.1935)
Po wojnie odprawiano tam nabożeństwa jedynie raz w miesiącu, na które dojeżdżał proboszcz z Wąsosza. W 1948 roku parafia w Wąsoszu przejęła oficjalnie, oszczędzony w okresie kontrreformacji i wojen, kościół w Czeladzi Wielkiej. Trzy lata temu minął czwarty wiek od budowy tej świątyni, która po dziś dzień służy wiernym i nie zmieniła stylu architektonicznego. Jej imponująca wieża góruje nadal nad zabudową wsi.
Dlatego staraniem obecnego księdza proboszcza Jana Węgielskiego, w tym roku podjęliśmy się remontu zniszczonej elewacji zewnętrznej i dachu nad całą świątynią. Dzięki pozyskanym z funduszu europejskiego środkom pokryjemy 75% wydatków na ten cel. Jednakże kwotę blisko 100 000 złotych musimy zgromadzić sami. Dlatego będziemy wdzięczni wszystkim ludziom dobrej woli, którzy zechcą wesprzeć tę inicjatywę. Już dziś składamy serdeczne Bóg zapłać wszystkim, którzy okazali swoją hojność.
